Insulinooporność – objawy, przyczyny, leczenie

Jak wygląda insulinooporność?

Szacuje się, że w Polsce na insulinooporność może cierpieć nawet do kilku milionów osób. Jest to nic innego, jak zmniejszona wrażliwość mięśni, tkanki tłuszczowej oraz komórek wątroby na insulinę. I choć nie jest to choroba, a zaburzenie metaboliczne, to jego lekceważenie może prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń, w tym do cukrzycy typu 2 oraz miażdżycy. Kogo zatem dotyczy problem, jak dokładniej diagnozuje się insulinooporność i w jaki sposób ją leczyć? Tego dowiecie się z dzisiejszego artykułu! Zapraszamy do lektury!

Spis treści:
1. Co to jest insulinooporność?
2. Skąd bierze się insulinooporność?
3. Insulinooporność – przyczyny
4. Jakie są objawy insulinooporności?
5. Do jakich chorób może doprowadzić insulinooporność?
6. Jakie badania na insulinooporność wykonać?
7. Insulinooporność – leczenie
8. Dieta przy insulinooporności

Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne, polegające na obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny, czyli hormonu, który odpowiada za regulację poziomu cukru we krwi. Przy niskiej wrażliwości tkanek, a konkretniej mówiąc mięśni szkieletowych, tkanki tłuszczowej oraz komórek wątroby, trzustka musi wyprodukować znacznie więcej insuliny, aby utrzymać glukozę we krwi w granicach normy. To powoduje jej osłabienie, natomiast wysokie stężenie insuliny osłabia, a często nawet uniemożliwia działanie glukagonu, czyli hormonu, który bierze udział w procesie spalania zapasów energii. Taki stan prowadzi do odkładania się tkanki tłuszczowej, co skutkuje nadwagą, a niekiedy nawet otyłością. Jest to więc bardzo niebezpieczne schorzenie, które sprzyja przyrostowi masy ciała, a oprócz tego może prowadzić do rozwoju miażdżycy, cukrzycy typu 2 oraz chorób układu sercowo-naczyniowego.

Największe ryzyko rozwoju insulinooporności występuje o osób, które borykają się z nadwagą i otyłością. Wynika to z tego, że nadmierna ilość tkanki tłuszczowej wzmaga produkcję substancji hormonalnych, które hamują działanie insuliny. Dodatkowo, zbyt duża ilość tkanki tłuszczowej przyczyna się do wydzielania do krwi wolnych kwasów tłuszczowych, które są wykorzystywane przez organizm jako źródło energii, zamiast wykorzystywać do tego glukozę. To powoduje, że glukoza nie jest spalana, w wyniku czego jej poziom wzrasta i w konsekwencji czego organizm zwiększenia wydzielanie insuliny, aby utrzymać prawidłowy poziomu cukru we krwi. Wrażliwość na insulinę może mieć również podłoże genetyczne. Dotyczy to szczególnie tzw. zespołu zmutowanej insuliny, który polega na wytwarzaniu przez trzustkę hormonu o nieprawidłowej budowie. Ponadto, wśród czynników ryzyka specjaliści oprócz wady genetycznej, nadwagi i otyłości wymieniają również wiek (ryzyko występowania insulinooporności wrasta wraz z nim), płeć (z powodu otyłości brzusznej insulinooporność występuje częściej u mężczyzn), dietę obfitującą w wysokoprzetworzony pokarm, niską aktywność fizyczną, przyjmowanie niektórych leków (glikokortykosteroidy, tabletki antykoncepcyjne, diuretyki diazydowe, inhibitory proteazy HIV oraz diuretyki pętlowe) oraz stosowanie używek.

Tak więc do najczęstszych czynników ryzyka, które mają wpływ na występowanie insulinooporności zaliczamy:

• wady genetyczne,
• nadwagę,
• otyłość,
• wiek,
• płeć,
• wysokokaloryczną dietę,
• nadmierne spożywanie przetworzonych produktów,
• niską aktywność fizyczną,
• stosowanie leków o działaniu diabetogennym,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• ciążę.

Niestety, insulinooporność bardzo często przebiega w sposób utajniony, co powoduje, że przez długi czas może się rozwijać z powodu braku diagnozy. Jakie więc daje objawy? Jej występowanie najczęściej przypomina przepracowanie lub spadek odporności, dlatego bardzo łatwo je zbagatelizować. Do najczęstszych objawów zaliczamy ciągłe zmęczenie, rozdrażnienie, brak energii, senność, gorsze samopoczucie, napady tzn. wilczego głodu, nadciśnienie tętnicze, podwyższone stężenie cukru we krwi, podniesiony poziom cholesterolu, przybieranie na wadze, problemy skórne oraz zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi. Nieco mniej oczywistym objawem jest sylwetka typu jabłko, czyli skłonność do gromadzenia się tkanki tłuszczowej na brzuchu. Nadmiar centymetrów w talii jest większym prognostykiem insulinooporności w porównaniu do nadmiaru kilogramów, ponieważ duża ilość tłuszczu trzewnego to problem, który często dotyczy osób o prawidłowej masie ciała.

Nieleczona insulinooporność może prowadzić do wielu poważnych chorób, dlatego tak ważne jest jej rozpoznanie i podjęcie odpowiednich kroków. Podwyższony poziom insuliny we krwi przez długi czas może prowadzić do chorób układu sercowo-naczyniowego, a przede wszystkim do miażdżycy. Ponadto, przy insulinooporności bardzo często występuje niealkoholowe stłuszczenie wątroby, które jest wynikiem przewlekłego procesu zapalnego, wywołanego przez nadmiar szkodliwych produktów przemiany materii. Nieleczona insulinooporność może prowadzić również do rozwoju cukrzycy typu 2, do której dochodzi na skutek obniżenia wydolności trzustki. Dodatkowo, schorzenie to może przyczynić się także do powstania zespołu policystycznych jajników, ze względu na to, że nadmiar insuliny stymuluje niektóre komórki jajników do produkcji męskich hormonów płciowych.

Insulinooporność można zdiagnozować na kilka różnych sposobów. Podstawowym badaniem jest sprawdzenie stężenia glukozy we krwi, wykonywane na czczo oraz doustny test obciążenia glukozą (OGTT). W przypadku tego drugiego, podaje się pacjentowi glukozę, a następnie sprawdza, w jaki sposób reaguje na nią jego organizm. Takie badania mogą wykryć stan przedcukrzycowy, który często wskazuje właśnie na insulinooporność. Kolejne badania polegają na oznaczeniu poziomu insuliny na czczo, wykonaniu lipidogramu oraz Hs-CRP, czyli oznaczenia reaktywnego białka C. Bardzo dobrą metodą jest również test Homeostatic Model Assessment, czyli metoda HOMA. Jest to metoda, która polega na wyliczeniu za pomocą odpowiedniego wzoru wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR) na podstawie zmierzonej wcześniej wartości stężenia glukozy oraz insuliny we krwi. Najskuteczniejszym sposobem jest jednak metoda klamry metabolicznej, która jednoznacznie określa realny stopień insulinooporności. Polega ona na jednoczesnym podawaniu glukozy i insuliny w kroplówce, gdzie ilość insuliny podawanej w badaniu jest stała, natomiast glukozy modyfikowana. Jest to metoda bardzo skomplikowana, a oprócz tego jej przeprowadzenie nie należy do najtańszych.

Leczenie insulinooporności zaczyna się od rozpoznania jej przyczyny. Jeżeli więc u pacjenta podłożem jest otyłość, należy rozpocząć od zredukowania masy ciała, a gdy powodem schorzenia są przyjmowane leki, należy skonsultować się z lekarzem i zamienić je na inne. Tak samo sytuacja wygląda w przypadku, gdy insulinooporność wynika z nadmiaru niektórych hormonów, wtedy także farmakologicznie należy skutecznie ich poziom obniżyć. Warto jednak zaznaczyć, że leczenie obniżenia wrażliwości organizmu na insulinę wymaga również natychmiastowej zmiany stylu życia. Zmianie powinna więc ulec codzienna dieta, tak aby nie stymulować niepotrzebnie produkcji insuliny. Dodatkowo, dobrym pomysłem jest wprowadzenie aktywności fizycznej, ponieważ podczas wysiłku mięśnie pobierają i spalają glukozę, co ułatwia kontrolowanie stężenia cukru we krwi.

Jak powinna wyglądać dieta osoby zmagającej się z insulinoopornością? Do najważniejszych zasad zaliczamy:

1. Wyeliminowanie cukrów prostych, czyli słodyczy, miodu, soków owocowych, pszennego pieczywa.
2. Wybieranie węglowodanów złożonych, czyli pieczywa pełnoziarnistego, makaronu razowego oraz kaszy.
3. Wybieranie produktów o niskim i umiarkowanym indeksie glikemicznym.
4. Dodawanie do każdego posiłku warzyw.
5. Wyeliminowanie tłuszczów trans oraz ograniczenie fruktozy, a także syropu glukozowo-fruktozowego.
6. Unikanie zbyt długich przerw pomiędzy posiłkami.
7. Jedzenie regularnie, niewielkich porcji, najlepiej w odstępie od 2 do 4 godzin.

Zapraszamy też do lektury innych artykułów z kategorii zdrowie, w której między innymi wyjaśniamy co to jest betaina oraz przedstawiamy rodzaje, ceny i nazwy tabletek antykoncepcyjnych.