Katapleksja – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Na czym polega katapleksja?

Katapleksja to zaburzenie pracy mięśni, które polega na niekontrolowanej i nagłej utracie ich napięcia w ciągu dnia. Najczęściej taki stan wywołuje silne wzmożenie emocjonalne i dotyczy to zarówno emocji negatywnych, jak i pozytywnych. Ta nieleczona choroba może zagrażać zdrowiu i życiu nie tylko chorego, ale również osób w jego otoczeniu, dlatego pod żadnym pozorem nie należy jej lekceważyć. Skąd więc się bierze? Jakie są dokładniej objawy katapleksji i jak wygląda leczenie? Tego dowiecie się z dzisiejszego artykułu! Zapraszamy do lektury!

Spis treści:
1. Co to jest katapleksja?
2. Katapleksja – przyczyny powstawania
3. Objawy katapleksji
4. Leczenie katapleksji
5. Do jakiego lekarza zgłosić się z katapleksją?
6. Jak wygląda rozpoznanie katapleksji?

Katapleksja to zaburzenie neurologiczne, które polega na nagłej, krótkotrwałej i odwracalnej utracie napięcia mięśniowego w ciągu dnia. Jej skutkiem może być niespodziewane osunięcie na ziemię, wypadanie trzymanych w rękach przedmiotów oraz nagłe zapadnięcie w sen. Taki stan może być sprowokowany silnymi emocjami, zarówno tymi pozytywnymi, czyli śmiechem, radością lub ekscytacją, jak i negatywnymi, czyli smutkiem, stresem lub bólem. Ataki tego zaburzenia zazwyczaj są krótkotrwałe i trwają nie dłużej niż kilka minut. Tutaj trzeba też zaznaczyć, że występowanie katapleksji i nadmiernej senności w ciągu dnia to podstawa do rozpoznania klasycznej narkolepsji, czyli choroby, która polega na nagłych, mimowolnych napadach snu w dzień. Biorąc pod uwagę intensywność objawów towarzyszących katapleksji zaburzenie to można podzielić na:

• katapleksję częściową, która charakteryzuje spadkiem napięcia poszczególnych mięśni,
• katapleksję całkowitą, która charakteryzuje się spadkiem napięcia we wszystkich mięśniach poprzecznie prążkowanych.

Główną przyczyną katapleksji są silne emocje, zarówno te pozytywne, jak i negatywne. Może być to radość, ekscytacja, rozśmieszenie, zawstydzenie, smutek, stres, ból lub strach. Najczęściej jednak atak następuje po silnym wybuchu śmiechu. Według badań, dzieje się tak na skutek niewielkiej ilości hipokretyny (oreksyny) w płynie rdzeniowo-mózgowym u pacjentów zmagających się z katapleksją, czyli hormonu odpowiadającego za regulację procesów czuwania i snu. Jego niedostatek związany jest z zanikiem neuronów w podwzgórzu, czyli w niewielkiej strukturze w mózgu, która odpowiada za równowagę całego organizmu i jest zaangażowana w wiele procesów neuropsychologicznych. Efektem tego jest wejście w stan zbliżony do jednej z faz snu, znanej jako REM, która powinna występować w czasie nocnego spoczynku, a u pacjentów z katapleksją występuję w ciągu dnia. Oprócz tego, zaburzenie to może wystąpić w przebiegu takich stanów, jak:

• choroba Niemanna-Picka
• choroba Norriego,
• zespół Möbiusa,
• zespół Pradera-Williego,
• zespół Coffina-Lowry’ego.
• paranowotworowe zapalenie mózgu,
• zespoły spowodowane mutacjami genetycznymi.

I tak jak wspomnieliśmy, kolejną z chorób, której objawem jest katapleksja jest narkolepsja, która charakteryzuje się niekontrolowaną sennością w ciągu dnia. Wówczas pacjent nie potrafi zapanować nad sennością i nagle usypia, bez względu na to, gdzie się znajduje. Według szacunków, ataki katapleksji dotyczą 60–70% chorych na narkolepsję.

Głównym objawem katapleksji jest utrata napięcia w mięśniach. Szczególnie groźna jest katapleksja całkowita, która polega na spadku napięcia we wszystkich mięśniach prążkowanych. W skrajnych przypadkach prowadzi ona do całkowitej utraty kontroli nad ciałem, w efekcie czego pacjent bezwładnie upada na ziemię. Jest to bardzo niebezpieczne, ponieważ grozi doznaniem rozległych obrażeń. Jest też łagodniejsza wersja, czyli katapleksja częściowa, która polega na utracie napięcia w poszczególnych mięśniach, co może prowadzić do:

• upuszczenia trzymanych przedmiotów,
• drżenia mięśni twarzy i kończyn,
• zaburzeń mowy,
• milczenia,
• skurczów mięśni,
• tików nerwowych,
• uczucia miękkości w kolanach,
• opadania głowy,
• opadani żuchwy.

Ataki katapleksji są krótkotrwałe i odwracalne. Najczęściej pacjenci zmagający się z tą chorobą odzyskują władzę nad ciałem już po kilku minutach. Podczas ataku, jeżeli chory nie zapadł w sen, ma pełną świadomość tego, co się dzieje oraz może samodzielnie oddychać, ruszać oczami i logicznie myśleć.

Leczenie katapleksji jest trudne i najczęściej łączy się je z terapią narkolepsji. Podstawą jest w tym wypadku zmiana stylu życia, w tym szczególna dbałość o higienę snu, wprowadzenie do jadłospisu produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 oraz ograniczenie spożycia alkoholu i napojów z kofeiną. Do tego przyjmuje się leki hamujące fazę REM snu, w tym przede wszystkim trójpierścienne leki przeciwdepresyjne oraz selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Ponadto, pacjenci zmagający się z katapleksją i narkolepsją otrzymują środki pobudzające, które mają za zadanie zapobiec atakom.

W przypadku zauważenia objawów katapleksji, takich jak nadmierna senność, zaburzenia napięcia mięśniowego lub niekontrolowane ruchy kończynami, w pierwszej kolejności powinno się zgłosić do lekarza rodzinnego lub internisty. Po szczegółowym wywiadzie i badaniu fizykalnym lekarz zaleci dalsze działania. W zależności od objawów i częstotliwości ataków, może być to skierowanie pacjenta na konsultację do neurologa lub psychiatry, którzy następnie mogą skierować na kolejne badania.

Najczęściej rozpoznaniem i leczeniem katapleksji zajmuje się neurolog lub psychiatra. W wykryciu tej choroby bardzo ważną rolę odgrywa szczegółowy wywiad z pacjentem oraz osobami z jego otoczenia, które widząc objawy chorego mogą pomóc w rozpoznaniu zaburzenia. To dlatego, że jego głównymi objawami są utraty napięcia mięśniowego, niekontrolowane zapadnięcie w sen oraz napady nieświadomości, które nie zawsze może zauważyć osoba cierpiąca na tą chorobę. Jej diagnostyka wymaga przeprowadzenia całonocnego badania polisomnograficznego, elektromiografii, elektroencefalografii oraz elektrookulografii.

Zapraszamy też do lektury innych artykułów z kategorii choroby, w którym między opisujemy przyczyny bezdechu sennego oraz wyjaśniamy jakie są skutki bezdechu sennego.