Co oznacza niedobór żelaza w organizmie?
Żelazo to pierwiastek, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. To powoduje, że zarówno jego nadmiar, jak i niedobór może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a w skrajnych przypadkach nawet do zagrożenia życia. Wynika to z tego, że żelazo bierze udział w podstawowych procesach biochemicznych zachodzących w ciele. Jakie są zatem objawy i przyczyny niedoboru żelaza? Jak dokładniej podnieść jego poziom? Tego dowiecie się z dzisiejszego artykułu! Zapraszamy do lektury!
Spis treści:
1. Niedobór żelaza – jaką rolę w organizmie pełni żelazo?
2. Objawy niedoboru żelaza
3. Nietypowe objawy niedoboru żelaza
4. Główne przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi
5. Skutki niedoboru żelaza
6. Niedobory żelaza – co jeść?
7. Niedobór żelaza – leczenie farmakologiczne
8. Niedobór żelaza w ciąży
Niedobór żelaza – jaką rolę w organizmie pełni żelazo?
Żelazo pełni w organizmie człowieka wiele istotnych funkcji. Jedną z jego najważniejszych ról jest dostarczanie tlenu do narządów i mięśni oraz uczestniczenie w procesie tworzenia krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Ponadto, pierwiastek ten wpływa na metabolizm cholesterolu, sprzyja detoksykacji szkodliwych substancji w wątrobie oraz występuje w enzymach tkankowych, dzięki czemu umożliwia ich prawidłowe działanie. To wszystko powoduje, że zarówno nadmiar żelaza w organizmie, jak i jego niedobór może być niebezpieczny dla zdrowia. Jakie są zatem objawy deficytu tego pierwiastka? Już podpowiadamy!
Objawy niedoboru żelaza
Objawy niedoboru żelaza mogą być bardzo specyficzne, dlatego warto wiedzieć jakie sygnały wysyła organizm podczas deficytu tego pierwiastka. Do tych najczęstszych objawów zaliczamy przede wszystkim:
- osłabienie,
- zmęczenie,
- senność,
- apatia,
- problemy z koncentracją,
- bladość skóry,
- cienie pod oczami,
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- przyspieszona akcja serca,
- ucisk w klatce piersiowej,
- uczucie kołatania serca,
- duszności,
- wypadanie włosów,
- łamliwość paznokci,
- osłabienie odporności,
- sucha i szorstka skóra.
Nietypowe objawy niedoboru żelaza
Niestety, czasem zdiagnozowanie niedoboru żelaza bywa trudne, ponieważ jego deficyt może dawać też nietypowe objawy, których pacjenci zazwyczaj nie kojarzą z niedoborem danego pierwiastka. Do takich zaliczamy między innymi:
- spaczone łaknienie w postaci ochoty na spożycie kredy, gliny, krochmalu lub surowego ryżu,
- zespół niespokojnych nóg, który objawia się podczas zasypiania,
- zapalenia języka lub nawracające zapalenie aftowe jamy ustnej,
- pękające kąciki ust oraz nienaturalnie wygładzony język.
Główne przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi
Najczęstszą przyczyną niskiego poziomu żelaza w organizmie jest utrata krwi lub przewlekłe krwawienia. Do takiego stanu rzeczy mogą doprowadzić:
- obfite miesiączki,
- krwawienia pomenopauzalne,
- otwarte rany,
- operacje,
- wielokrotne oddawanie krwi,
- częste krwawienia z nosa,
- częste hemodializy u osób z chorobami nerek,
- krwiomocz, który jest następstwem chorób nerek,
- wylew krwi do układu pokarmowego, który może być efektem raka żołądka, raka
- jelita grubego, choroby wrzodowej, żylaków przełyku, choroby pasożytniczej.
Niekiedy zdarza się też, że deficyt żelaza występuje u osób w okresie dojrzewania, które mają zwiększone zapotrzebowanie na mikroelementy, a także u kobiet w ciąży, zwłaszcza w drugim i trzecim trymestrze, kiedy również występuje zwiększone zapotrzebowanie na mikroskładniki. Ponadto, niedobór żelaza może być spowodowany spożywaniem zbyt małej ilości produktów bogatych w ten pierwiastek i dotyczy to szczególnie osób będących na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej.
Skutki niedoboru żelaza
Najpoważniejszym skutkiem niedoboru żelaza w organizmie jest niedokrwistość, czyli anemia. Cechą charakterystyczną tej choroby jest mniejszy rozmiar krwinek czerwonych, a tym samym mniejsza ilość zmagazynowanej hemoglobiny, w efekcie czego ich zdolność do transportowania tlenu zostaje ograniczona. Taki stan może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Obniżona zawartość żelaza skutkuje bowiem zmniejszonym dopływem tlenu do wszystkich organów, co może prowadzić między innymi do niewydolności serca, poważnych zaburzeń poznawczych oraz pogłębienia depresji. Dodatkowo, w skutek długotrwałego niedoboru żelaza może dojść do pogłębienia dotychczasowych objawów, czyli senności, przewlekłego zmęczenia, spadku zdolności intelektualnych, utraty apetytu, spadku odporności oraz bladości skóry.
Niedobory żelaza – co jeść?
Niewielkie niedobory żelaza, które nie doprowadziły do niedokrwistości, można zwalczyć poprzez uzupełnienie diety w kilka produktów spożywczych. Dzienne zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek wynosi około 2 mg dla kobiet i około 1 mg dla mężczyzn, jednak biorąc pod uwagę, że wchłania się tylko jego część, niezbędne jest dostarczenie go wraz z dietą w większej ilości, najlepiej od 10 do 20 mg na dobę. Jak więc szybko podnieść poziom żelaza we krwi? Podstawą będzie uzupełnienie jadłospisu w produkty bogate w ten pierwiastek, czyli czerwone mięso, podroby mięsne, ryby, jaja, orzechy oraz warzywa, w tym burak, szczaw, brokuł, szpinak, por, zielony groszek i pietruszkę. Sporo tego pierwiastka zawierają też produkty zbożowe, takie jak ryż brązowy, kasza pęczak, kasza gryczana, kasza jaglana, płatki żytnie i płatki owsiane, a także rośliny strączkowe, czyli groch i fasola. Żelazo znajdziemy także w owocach, a w szczególności w porzeczkach czarnych, białych i czerwonych oraz suszonych jabłkach, śliwkach, morelach i rodzynkach. Oprócz tego, dobrym pomysłem będzie uważanie na produkty, które mogą obniżać przyswajanie tego pierwiastka, a mowa tutaj o kawie i herbacie oraz produktach bogatych w wapń.
Niedobór żelaza – leczenie farmakologiczne
Leczenie niedoborów żelaza polega przede wszystkim na usunięciu jego przyczyny, a następnie dostarczeniu odpowiedniej ilości tego pierwiastka do organizmu. Wobec tego, jeżeli nie występują problemy z jego wchłanianiem z przewodu pokarmowego, zazwyczaj stosuje się preparaty zawierające żelazo doustnie, natomiast gdy organizm źle toleruje suplementy lub leki przyjmowane doustnie, w ramach alternatywy podaje się ten pierwiastek droga pozajelitową, najczęściej dożylnie lub domięśniowo. Tutaj warto jednak zaznaczyć, że takie preparaty powinno się przyjmować co najmniej przez kilka miesięcy, ponieważ dopiero po kilku tygodniach w organizmie rozpoczyna się uzupełnianie zapasów żelaza. To właśnie dlatego nie należy przerywać leczenia, nawet gdy w trakcie kuracji w wynikach badań zauważy się wzrost niektórych parametrów (głównie hemoglobiny). Niekiedy lekarz może zalecić też profilaktyczne przyjmowanie żelaza, aby zapobiec anemii. W takim wypadku dawka powinna być dobrana do danego pacjenta.
Niedobór żelaza w ciąży
Niedobór żelaza w ciąży może być przyczyną szeregu mniej lub bardziej poważnych konsekwencji zarówno dla matki, jak i dziecka. Deficyt tego pierwiastka może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia, zmniejszenia wydolności i sprawności oraz uczucia przeciążenia, a także może obniżać odporność, w wyniku czego kobiety w ciąży z jego niedoborem są bardziej podatne na infekcje. Ponadto, zbyt niski poziom żelaza w organizmie ciężarnej zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu oraz hipotrofii wewnątrzmacicznej, czyli zahamowania wzrostu dziecka w trakcie ciąży. Oprócz tego, po ciąży również powinno się zadbać o odpowiednią podać tego pierwiastka, ponieważ dzieci karmiących, u których wykryje się niedobór żelaza, wolniej rozwijają swoje umiejętności psychomotoryczne oraz mogą mieć tendencję do niedokrwistości.
Zapraszamy też do lektury innych artykułów z kategorii zdrowie, w której między innymi wyjaśniamy przyczyny nadmiaru potasu w organizmie oraz przedstawiamy objawy niedoboru witaminy D.