Nadmiar żelaza w organizmie – objawy, przyczyny, leczenie

Co oznacza nadmiar żelaza w organizmie?

Żelazo to pierwiastek, który w organizmie człowieka pełni wiele istotnych funkcji. Warto więc regularnie kontrolować jego poziom, aby mieć pewność, że nie dochodzi do nieprawidłowości w jego przyswajaniu, a tym samym, aby nie dopuścić do niebezpiecznych powikłań. Wszystko dlatego, że o ile niedobór żelaza jest powszechnie występującym zjawiskiem i łatwo sobie z nim poradzić, o tyle jego nadmiar może przyczyniać się do powstawania kilku groźnych chorób. Jakie są zatem objawy i przyczyny nadmiaru żelaza? Jak dokładniej obniżyć jego poziom? Tego dowiecie się z dzisiejszego artykułu! Zapraszamy do lektury!

Spis treści:
1. Nadmiar żelaza – czy jest groźny?
2. Jak zbadać poziom żelaza we krwi?
3. Jaki poziom żelaza w organizmie jest niebezpieczny?
4. Nadmiar żelaza – objawy
5. Na jakie choroby wskazuje zbyt wysoki poziom żelaza?
6. Nadmiar żelaza – przyczyny
7. Jak obniżyć poziom żelaza we krwi?

Żelazo jest bardzo istotnym pierwiastkiem w organizmie człowieka. Jedną z jego najważniejszych ról jest dostarczanie tlenu do narządów i mięśni oraz uczestniczenie w procesie tworzenia krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Oprócz tego, żelazo wpływa na metabolizm cholesterolu, sprzyja detoksykacji szkodliwych substancji w wątrobie oraz występuje w enzymach tkankowych, dzięki czemu umożliwia ich prawidłowe działanie. Warto jednak wiedzieć, że jego nadmiar może być dla organizmu niebezpieczny. Dlaczego? Ponieważ zbyt duża ilość tego pierwiastka we krwi powoduje, że zaczyna on kumulować się w wątrobie i trzustce, a co za tym idzie, zaczyna zatruwać organizm. Wynikiem tego może być wiele różnych chorób, w tym między innymi cukrzyca, marskość wątroby, zwyrodnienia stawów oraz niewydolność serca.

Niestety, nie ma możliwości sprawdzenia poziomu żelaza we własnym zakresie. Wobec tego, niezbędne będzie zlecenie badań w profesjonalnym laboratorium, najlepiej wraz z morfologią. Takie badanie powinno być wykonywane regularnie razem z badaniami okresowymi, aby stale kontrolować jego poziom, a tym samym uniknąć powikłań związanych z nadmiarem lub niedoborem żelaza. Samo badanie polega na pobraniu krwi, zwykle z żyły łokciowej, a następnie przekazaniu jej do analizy. Co ważne, pacjent nie musi specjalnie do niego się przygotowywać i nie musi być na czczo.

Prawidłowy poziom żelaza we krwi miesi się w granicach od 11 do 33 µmol/l (60-80 µg/dl). Jeżeli więc jego poziom spadnie poniżej 50 µg/dl lub wzrośnie powyżej 90 µg/dl, oznacza to, że w organizmie zaczyna dziać się coś złego. W takim wypadku lekarz zleci dodatkowe badania, aby sprawdzić z czego wynikają te nieprawidłowości.

Jakie są najczęstsze objawy nadmiaru żelaza w organizmie? Przede wszystkim przewlekłe zmęczenie, trudności w wysypianiu się, powtarzająca się senność, częste stany podgorączkowe, nawracająca gorączka, wypadanie włosów, sucha skóra, bóle stawów oraz rozdwajanie się paznokci. Oprócz tego zdarza się również, że osoby mające zbyt dużą ilość żelaza we krwi odczuwają nudności, mają wymioty oraz spada im apetyt, a co za tym tracą na wadze. Niekiedy nadmiar tego pierwiastka wiąże się także z zaburzeniami menstruacji u kobiet oraz dysfunkcjami erekcji u mężczyzn.

Bardzo częstą przyczyną nadmiaru żelaza w organizmie są problemy z wątrobą. Jego zbyt duża ilość we krwi może świadczyć o występowania zespołów mielodysplastycznych, czyli chorób, których charakterystyczną cechą jest zmniejszona ilość krwinek we krwi obwodowej. Oprócz tego, nadmiar żelaza może sygnalizować wirusowe zapalenie wątroby typu C lub typu B, niealkoholowe stłuszczenie wątroby oraz porfirię skórną późną.

Najczęstszą przyczyną nadmiaru żelaza w organizmie jest wrodzona skłonność, uwarunkowana mutacją w genie HFE. Jej wynikiem jest choroba zwana hemochromatozą, która polega na tym, że pierwiastek ten jest w sposób niekontrolowany wchłaniany w jelitach z pożywienia. W takim wypadku, pacjent z wspomnianym schorzeniem może wchłonąć nawet 100% żelaza z pokarmu, podczas gdy jelita zdrowej osoby absorbują zaledwie 1% tego pierwiastka. Oprócz tego, wysokie stężenie żelaza może wynikać z przedawkowania suplementów zawierających ten związek oraz przy jego nadmiernym spożyciu na co dzień. Warto jednak zaznaczyć, że taka sytuacja zdarza się bardzo rzadko i znacznie częściej przyczyną gromadzenia się tego pierwiastka w organizmie jest hemochromatoza.

Jak podnieść poziom żelaza we krwi? Najczęściej wystarcza jego suplementacja. Inaczej sprawa wygląda w przypadku jego nadmiaru. Wtedy leczenie w dużej mierze zależy od jego przyczyny. Zazwyczaj podstawą jest dieta, podczas której ogranicza się jedzenie produktów bogatych we wspomniany pierwiastek. Chodzi tutaj między innymi o czerwone mięso, wątróbkę, jaja, czerwoną fasolę oraz suszone owoce. Ponadto, zaleca się spożywanie produktów bogatych w wapń, ponieważ działa on antagonistycznie w stosunku do żelaza, a tym samym ogranicza jego przyswajalność w jelitach. Jest to jednak zaledwie niewielka część całego procesu leczenia. Kolejnym, bardziej radykalnym krokiem jest stosowanie dość starej praktyki, mianowicie upuszczania krwi. Jest to jedna z najskuteczniejszych metod pozbywania się nadmiaru żelaza z organizmu, ponieważ pierwiastek ten jest związany z hemoglobiną, czyli barwnikiem krwi. Taki zabieg jest wykonywany maksymalnie dwa razy w ciągu tygodnia, a samo leczenie powinno się stosować minimum przez kilka tygodni. Co ważne, upuszczanie krwi odciąża wątrobę i zapobiega tym samym potencjalnemu rozwojowi marskości. Niekiedy jednak ze względu na stan pacjenta nie można stosować tej praktyki. Wówczas osoby mające zbyt dużą ilość żelaza we krwi przyjmują leki, które doprowadzają do ograniczenia absorpcji tego pierwiastka z jelit. Należą do nich między innymi deferazyroks oraz deferoksamina, które są niestety obarczone dużą ilością działań niepożądanych.

Zapraszamy też do lektury innych artykułów z kategorii zdrowie, w której między innymi wyjaśniamy jakie są skutki nadmiaru witamy D3 w organizmie oraz podpowiadamy jak oczyścić organizm z kwasu moczowego.